De rechter kan alle rechtspersonen ontbinden. Dat doet de rechter als die organisatie zich niet houdt aan de wet, maar soms ook als de organisatie de eigen statuten niet volgt.
Ontbinden door de rechter
Als een rechtspersoon zich niet aan de wet houdt, kan de rechter die ontbinden. Bijvoorbeeld omdat de vereniging een gevaar is voor de openbare orde of criminele activiteiten uitvoert.
Rechtspersonen moeten zich, net als natuurlijke personen (mensen van vlees en bloed), houden aan de wet. Als de rechtspersoon zich daar niet aan houdt, kan een belanghebbende of het openbaar ministerie aan de rechter verzoeken om de rechtspersoon te ontbinden. De rechter kan een rechtspersoon ontbinden als:
- er een oprichtingsgebrek is, dus als de wettelijke eisen voor oprichting niet zijn nageleefd
- de statuten niet aan de wet voldoen
- de rechtspersoon niet onder de wettelijke omschrijving valt: bijvoorbeeld een stichting met een Algemene Vergadering
- de statuten bepalen dat een bepaalde gebeurtenis ontbinding tot gevolg heeft (bijvoorbeeld het behalen van het statutair doel) en die gebeurtenis heeft plaatsgevonden
- een vereniging of coöperatie geen leden meer heeft. Zie ook: Moet een vereniging leden hebben?
- een stichting, Naamloze of Besloten Vennootschap onvoldoende vermogen heeft om haar statutaire doel te bereiken en de rechtspersoon geen werkzaamheden meer verricht
- de rechtspersoon een statutair doel of werkzaamheden heeft die in strijd zijn met de openbare orde: bijvoorbeeld het begaan van strafbare feiten
Er zijn dus veel verschillende redenen voor ontbinding van de rechtspersoon (op verzoek). Bestuurders moeten dan ook goed op de hoogte zijn van deze gevallen. Bij de oprichting van een rechtspersoon kan de notaris je daarover informeren en adviseren. Zo zal de notaris bijvoorbeeld controleren of er geen oprichtingsgebreken zijn. Let wel op: ontbinding van de rechtspersoon betekent niet altijd dat de rechtspersoon meteen ophoudt te bestaan of opgeheven wordt.
Zelf ontbinden
De rechtspersoon kan ook zelf besluiten om er mee te stoppen. In de statuten zal altijd een regeling zijn opgenomen hoe dat ontbindingsbesluit genomen moet worden.