Je moet in staat zijn om te overzien wat je regelt. Dat geldt met name voor een levenstestament en een testament. De notaris heeft een stappenplan om dit beoordelen. Wij nemen het stap voor stap door.
- Bescherming ouderen
- Regels hebben nut
- Zelf regelen
- Vergeetachtig of beginnende dementie
- Je eigen administratie
- Woon je niet meer zelfstandig
- Altijd alleen naar binnen
- Achteraf aantasten
- Meldingsplicht bij vermoeden misbruik
- De complete set met richtlijnen
Bescherming ouderen
De notaris moet beoordelen of de akte die je gaat maken nog door jou gemaakt kan worden. Dat is een belangrijke taak van de notaris. Notarissen hebben afspraken gemaakt met ouderenbonden, meldpunten en andere partijen zoals de Alzheimer Nederland. Die afspraken zijn vastgelegd in een protocol, het stappenplan wilsbekwaamheid. Doel is om misbruik van kwetsbare ouderen te voorkomen. Bijvoorbeeld door te controleren of er geen sprake is van dementie. Zeker als je gebruik maakt van een online dienst kan de notaris extra controlevragen stellen. De lage tarieven online gaan ervan uit dat je zelf de akte kan opstellen. Als er extra werk nodig is, dan volgen er ook andere tarieven (meerwerk).
Regels hebben nut
De praktijk leert dat mensen dit protocol soms als beledigend ervaren. Het zijn geen harde criteria. Een hoge leeftijd bijvoorbeeld zegt nog niets over of je de zaken nog kan overzien. Met een gebroken heup kan je niet zelfstandig wonen, maar wel een testament opstellen. Bedenk dus dat het protocol er is om misbruik tegen te gaan.
Zowel het testament als het levenstestament zijn strikt persoonlijke aktes. Het testament is immers jouw persoonlijke laatste wil. Het is niet mogelijk om namens de erflater een (levens)testament te maken of te passeren. De erflater moet dat persoonlijk doen. Een volmacht is dus niet mogelijk.
Zelf regelen
Een belangrijk criterium is of je zelf de aanvraag regelt voor het (levens)testament of dat iemand anders dat doet. Heb je zelf de vragen beantwoord? Ben jij zelf de contactpersoon? Is dat niet zo, dan is dat een mogelijke aanwijzing dat de zaak niet pluis is. Als de contactpersoon dan ook nog iemand is die in de akte terugkomt, dan zal de notaris niet zomaar passeren. Dus wijs je iemand aan als gevolmachtigde in je (levens)testament en is dat ook de contactpersoon, dan volgt zeker een extra gesprek.
Een voorbeeld uit de praktijk. Een behulpzame zoon wil zijn moeder helpen met het opstellen van een levenstestament. Moeder is niet heel handig met de computer. De zoon vult de gegevens in en geeft zijn eigen mailadres op. De zoon is ook de gevolmachtigde die straks over de bankrekening kan beschikken. De notaris moet dan extra onderzoek doen.
Vergeetachtig of beginnende dementie
Als je dement bent, overzie je niet meer wat je beslist. Je kan geen testament opstellen als je dement bent. Om een testament of levenstestament te maken, moet je wilsbekwaam zijn. Dat betekent dat je moet begrijpen wat het document inhoudt en wat de gevolgen daarvan zijn. De notaris controleert eerst of het voor de maker van de akte duidelijk is wat en waarom hij of zij tekent.
Beginnende dementie is een grijs gebied. Je bent wel vergeetachtig, maar zeker nog niet dement. Er is in ieder geval niet door een onafhankelijke dokter vastgesteld dat je dement bent. Kan je dan toch een testament opstellen? Dat is aan de notaris om te beoordelen. Die zal onder andere kijken of het testament complex is. Ook mensen die bijzonder bepalingen opnemen of vaak hun testament wijzigen, zijn een aanwijzing dat er extra onderzoek nodig is.
Niet iedere notaris gaat hier hetzelfde mee om. Notarissen krijgen het advies om bij twijfel een kantoorgenoot in te schakelen. Zeker mensen die nog in het beginstadium van dementie zitten, kunnen heldere periodes hebben. Die zijn dan nog in staat om een akte op te stellen.
Als de notaris na een gesprek met de comparant (erflater) twijfelt aan de wilsbekwaamheid, dan is een aanvullend onderzoek nodig. De notaris kan dan een arts inschakelen. De kosten van dat medische onderzoek komen voor rekening van de klant.
Je eigen administratie
Doe je jouw eigen administratie niet meer? Dan is dat een aanwijzing dat je ook niet meer zelf een zo vergaand document als een levenstestament of testament kan opstellen. Dat is natuurlijk zeker het geval als jouw vermogen onder bewind is gesteld. Je moet vrij kunnen beschikken over jouw vermogen om eventueel een volmacht af te kunnen geven.
Woon je niet meer zelfstandig
Woon je in een zorginstelling of op een andere manier niet zelfstandig? Dan is dat een aanwijzing dat je het niet meer helemaal zelf kan regelen. Er kunnen natuurlijk goede redenen zijn waarom je niet zelfstandig woont. Ook in dit geval stelt de notaris aanvullende vragen.
Altijd alleen naar binnen
Bij een testament of levenstestament ga je alleen naar binnen bij de notaris. Formeel gaan zelfs getrouwden apart, maar dat is in de praktijk meestal niet zo. Je mag dus niet met bijvoorbeeld je zoon of dochter de bespreking ingaan. De notaris wil zeker weten dat je niet onder druk staat. Eventuele begeleiders moeten dus in de wachtkamer plaatsnemen.
Achteraf aantasten
De notaris zal alle stappen die hier genoemd zijn documenteren in het dossier. Zo legt de notaris de wilsbekwaamheid vast. Is er dan uiteindelijk een testament of levenstestament opgesteld, dan is dat niet meer aan te tasten. Natuurlijk zijn er vaak ontevreden mensen. Achteraf zeggen die dat de notaris het testament niet had mogen passeren. In hun ogen was duidelijk dat de betrokken persoon dat niet meer kon. Bijvoorbeeld dat er al sprake was van dementie. Als de notaris het dossier goed op orde heeft, moet die persoon achteraf zijn gelijk bewijzen. Dat is meestal niet te doen. Je moet dan achteraf aantonen dat de notaris kon weten dat iemand het niet meer kon overzien.
Meldingsplicht bij vermoeden misbruik
Heeft de notaris het vermoeden van ouderenmisbruik dan is een melding verplicht. Alle hulpverleners zijn verplicht om dergelijke signalen te melden. Hierover kan je meer vinden bij de Rijksoverheid.
